Νοζεμίαση: Πανωλεθρία φέτος σε πολλά μελισσοκομεία!

ΝΕΟ ΕΚΤΑΚΤΟ ΑΡΘΡΟ!

Σε πρόσφατο άρθρο μας, αναφερθήκαμε στις ζημιές που προκάλεσε φέτος η νοζεμίαση σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και με μια πρώτη εκτίμηση που κάναμε, ανεβάζαμε τις απώλειες των μελισσιών στο 15-20%. Ατυχώς όμως, μα νεώτερες πληροφορίες που μας φτάνουν, ανεβάζουν το ποσοστό αυτό σε πολύ υψηλότερα επίπεδα, που σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν ακόμα και στο 40%!

Αυτός είναι ο λόγος που επανερχόμαστε στο θέμα της Νοζεμίασης, αυτή τη φορά όχι για να «μιλήσουμε» για θεραπείες και αγωγές – η συνταγή με τη θυμώλη δημοσιεύτηκε πρόσφατα από αυτό blog - αλλά για να περιγράψουμε όλες τις πιθανές αιτίες που προκαλούν αυτή την ασθένεια, αλλά και τα κυριότερα – μη εμφανή – συμπτώματα που έχει.

Παραμένοντας πιστοί στην άποψη πως «η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία», θα επιχειρήσουμε να επισημάνουμε όλα τα μυστικά που κρύβει η ύπουλη και τόσο επικίνδυνη αυτή ασθένεια των μελισσιών μας, έτσι ώστε στο μέλλον να είμαστε σε θέση να προλάβουμε το κακό, πριν αυτό πάρει επικίνδυνες διαστάσεις… και αρχίσουμε να τρέχουμε για θεραπείες και γιατρειές…

Πριν όμως να προχωρήσουμε σε όλα αυτά, θεωρούμε χρήσιμο να θυμηθούμε λίγα βασικά πράγματα για την νέα Νοζεμίαση ή Νοζεμίσαη Caranae, όπως είναι η επίσημη ονομασία της.

Ο νέος αυτός τύπος της ασθένειας εμφανίστηκε πριν από μερικά χρόνια και εκτόπισε εντελώς τον παλιό τύπο της Νοζεμίασης Apis, που ήταν το ίδιο καταστροφική, μα όχι τόσο ύπουλη, όσο είναι η νέα, αφού αυτή  άφηνε «ίχνη»  και είχε πολλά εμφανή συμπτώματα.

Αντίθετα η Νοζεμίσαη Caranae δεν έχει κάποια άμεσα και εμφανή συμπτώματα και η προσβολή της σε ένα μελίσσι μπορεί να γίνει αντιληπτή με έμμεσο τρόπο – όταν συνήθως είναι πολύ αργά!

Ένα από αυτά είναι κυρίως η – χωρίς εμφανή λόγο - εξασθένηση του μελισσιού, η μείωση του πληθυσμού του και τελικά ακόμα και αυτή η ίδια η κατάρρευσή του, αν η ασθένεια το έχει προσβάλει με μεγάλη ένταση. 

Μια ακόμα ένδειξη πως ένα μελίσσι έχει μεγάλη προσβολή από τη νέα Νοζεμίαση, είναι η αναίτια αντικατάσταση της μάνας, ανεξάρτητα από την ηλικία της – ακόμα και αν αυτή είναι πολύ νέα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο μύκητας που προκαλεί την ασθένεια αυτή, σε προχωρημένο στάδιο, προσβάλει τους υποφαρυγγικούς αδένες των εργατριών, με αποτέλεσμα αυτές να παράγουν λιγότερο βασιλικό πολτό, η μάνα να υποσιτίζεται και τελικά να μειώνει το ρυθμό ωοτοκία της και το μελίσσι να την αντικαθιστά, μη γνωρίζοντας φυσικά τα πραγματικά αίτια που έχουν προκαλέσει αυτή την υπογεννητικότητα.

Η υγρασία, αν και θεωρείται ο βασικότερος ένοχος, εν τούτοις δεν είναι ο μόνος παράγοντας που προκάλεσε φέτος αυτές τις μεγάλες απώλειες. Υπάρχουν πολλοί ακόμα άλλοι που ευνοούν αυτή την ασθένεια και που, αν τους προσέξουμε, θα πετύχουμε να περιορίσουμε το φαινόμενο αυτό σε πολύ μεγάλο βαθμό – ακόμα και να το εξαλείψουμε εντελώς.

Έχουμε γράψει πολλές φορές σε σχετικά μας άρθρα, πως η Βαρρόα είναι η «μητέρα όλων των ασθενειών». Μια λοιπόν από τις βασικές αιτίες έξαρσης της Νοζεμίασης είναι η μεγάλη προσβολή των μελισσιών από το καταστροφικό αυτό ακάρι. Τι μας λέει αυτό? Μας λέει πως είναι απόλυτα αναγκαία η αποτελεσματική και έγκαιρη καταπολέμηση της βαρρόα, όχι μόνο για την αντιμετώπιση των άμεσων προβλημάτων που η ίδια προκαλεί στα μελίσσια μας, μα και για τα έμμεσα αποτέλεσμα της, σαν αυτό που μόλις περιγράψαμε. 

Να σας υπενθυμίσουμε πως, εκτός από τις χημικές μεθόδους, υπάρχουν και οι βιοτεχνικές μέθοδοι που αν εφαρμοστούν σωστά και συστηματικά μπορούν να καταπολεμήσουν αυτή την ασθένεια αποτελεσματικά. Ένας από αυτούς τους τρόπους είναι και η μέθοδος της «Ολιστικής Αφάρμακης Μελισσοκομίας» που σας έχουμε παρουσιάσει.

Μια άλλη αιτία, είναι η ληστρική και εξοντωτική μεταχείριση των μελισσιών από κάποιους άπληστους συναδέλφους, που όχι μόνο δεν αφήνουν στάλα μέλι στα μελίσσια τους για να ξεχειμωνιάσουν, μα που σε πολλές περιπτώσεις τα αφήνουν να δουλεύουν στο πεύκο μέχρι αργά το φθινόπωρο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα μελίσσια αυτά να μην έχουν την ευκαιρία να ανανεώσουν τον πληθυσμό τους και να μπαίνουν στον χειμώνα με κουρασμένο και γερασμένο πληθυσμό. 

Οι ακατάλληλες τροφές είναι ακόμα μια αιτία που προκαλεί την έξαρση της Νοζεμίασης. Σαν τέτοιες είναι η τροφοδότηση με ξινισμένα μέλια ή με πλαίσια που περιέχουν ανοιχτά μέλια, με σιρόπι ή ακόμα και με πευκόμελο. Η κατανάλωση όλων αυτών των τροφών, εκτός τα άμεσα οργανικά προβλήματα που μπορούν να προκαλέσουν στις μέλισσες, συμβάλουν και στην αύξηση της υγρασίας της κυψέλης.

Οι συχνές μετακινήσεις των μελισσιών, ιδιαίτερα το φθινόπωρο και οι συχνές επιθεωρήσεις αυτών, όταν ο καιρός έχει ψυχράνει, αποτελεί μια ακόμα αιτία που ευνοεί την έξαρση της Νοζεμίασης.

Αφήσαμε για το τέλος το θέμα της υγρασίας που το έχουμε αναπτύξει πλήρως σε πρόσφατο άρθρο μας αλλά που όμως, λόγω της σπουδαιότητας που έχει, θεωρούμε σκόπιμο να επανέλθουμε τονίζοντας περισσότερο την πρακτική διάσταση του θέματος.

Η συγκέντρωση της υγρασίας μέσα σε ένα μελίσσι, ιδιαίτερα όταν οι θερμοκρασίες είναι χαμηλές -χειμώνα και αρχές άνοιξης - είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση, κυρίως λόγω των παρενεργειών που αυτή προκαλεί, όπως είναι η δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την έξαρση της Νοζεμίασης. 

Ποιες είναι όμως οι αιτίες που η υγρασία μέσα σε μια κυψέλη μπορεί να πάρει διαστάσεις ανεξέλεγκτες?

Υπάρχουν δυο βασικές αιτίες: Η μια έχει να κάνει με τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν γενικά, αλλά και το μικροκλίμα της κάθε περιοχής, και η άλλη έχει να κάνει με την υγρασία που δημιουργεί από μόνο του, αυτό το ίδιο το μελίσσι, μέσα από τις καθημερινές του δραστηριότητες.

Την πρώτη αιτία μπορούμε συνήθως να την αντιμετωπίσουμε, επιλέγοντας κατάλληλες τοποθεσίες για τη διαχείμαση του μελισσοκομείου μας. 

Όμως, όταν ο χειμώνας είναι παρατεταμένος με συνεχείς και έντονες βροχοπτώσεις – όπως ήταν και συνεχίζει να είναι ο φετινός – τότε, τα μελίσσια μας είναι εκτεθειμένα συνεχώς σε υψηλές υγρασίες, όπου και να τα έχουμε εγκαταστήσει! Σε αυτές τις περιπτώσεις, που στατιστικά συμβαίνουν μια φορά στα 4-5 χρόνια, στις περισσότερες περιοχές της χώρας μας, εκείνο που μπορεί να σώσει την κατάσταση είναι η χρησιμοποίηση αξιόπιστων και καλοσυντηρημένων κυψελών που να εμποδίζουν τα νερά της βροχής να εισχωρήσουν στο εσωτερικό τους. 

Αλλά και αυτό να έχουμε κάνει και να έχουμε φροντίσει με επιμέλεια τα σώματα των κυψελών μας, οι περισσότεροι από εμάς, αφήνουμε τις «πύλες της βροχής ανοιχτές» χρησιμοποιώντας τα «περίφημα» καπάκια Αυστραλίας που – έκτος των άλλων κακών - δεν μπορούν να εξασφαλίσουν τη στεγανότητα των κυψελών μας, όταν οι βροχοπτώσεις είναι έντονες και συνεχείς. 

Για το πρόβλημα αυτό έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στο παρελθόν, και όπως ήδη σας έχουμε ενημερώσει, δουλεύουμε εδώ και αρκετούς μήνες στη δοκιμή του Μεικτού Καπακιού που συνδυάζει τα πλεονεκτήματα των Ευρωπαϊκών παλιών καπακιών, με εκείνα των σημερινών καπακιών τύπου Αυστραλίας. Σε λίγες μέρες θα γίνει η επίσημη παρουσίαση του και θα αρχίσει η συστηματική παραγωγή αυτού του καπακιού, που θα δώσει μια καθολική και ριζική λύση στους έλληνες μελισσοκόμους.

Αλλά εκτός από τους εξωγενείς «υγρασιακούς» παράγοντες που περιγράψαμε, υπάρχουν και οι εσωτερικοί παράγοντες του μελισσιού. Η μόνη λύση που μπορεί να δοθεί στα μελίσσια μας για την εξουδετέρωση της υψηλής υγρασίας που τα ίδια παράγουν, είναι η χρησιμοποίηση κυψελών από υλικά κατάλληλα στην απορρόφηση ενός μέρους της υγρασίας αυτής – όπως γίνεται στις φυσικές φωλιές τους - και ο καλός, μα μετρημένος, αερισμός του χώρου της κυψέλης. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με τη χρήση ανοιχτών διάτρητων πάτων, που συγχρόνως δρουν και κατά της Βαρρόα, αν είναι εξοπλισμένοι με το σωστό πλέγμα.

Κλείνοντας, καλούμε τους συναδέλφους μελισσοκόμους που φέτος έχουν υποστεί μεγάλες απώλειες από τη Νοζεμίαση, να παραμείνουν ψύχραιμοι, να φροντίσουν όσο καλύτερα γίνεται τα μελίσσια που τους έχουν απομείνει και να έχουν τη πίστη πως το πολύ νερό που έπεσε φέτος, θα ευνοήσει ιδιαίτερα τις επερχόμενες μεγάλες ανθοφορίες, κάτι που αν τελικά συμβεί, θα τους δώσει την ευκαιρία να ανακτήσουν γρήγορα τις χαμένες δυνάμεις των μελισσοκομείων τους.

Επιμέλεια: Μανόλης Δερμάτης, μελισσοκόμος, συγραφέας, ερευνητής.
www.promelis.gr --- promelis@hotmail.gr