Χειρισμοί Ιανουαρίου

Αν και βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα, ο μήνας αυτός είναι ο πρώτος μήνας της νέας περιόδου των μελισσιών μας. Για το πως βλέπουν οι μέλισσες τα πράγματα αυτό το μήνα, θα ήταν καλύτερα να τις αφήσουμε να μας το αφηγηθούν οι ίδιες. Αφού τις «ακούσουμε», στη συνέχεια θα πάρουμε σειρά εμείς και θα αναφερθούμε στους χειρισμούς που έχουμε να κάνουμε τον πρώτο αυτό μήνα του χρόνου, που ίσως να μην είναι πολλοί, αλλά που όμως μπορεί να έχουν καθοριστική σημασία για την ομαλή πορεία των σμηνών μας.

<<Μπορεί ο Γενάρης, από ημερολογιακής άποψης, να βρίσκεται στη καρδιά του χειμώνα, μπορεί ακόμα για τα περισσότερα ζώα να είναι ένας κρύος και πολύ δύσκολος μήνας, για εμάς όμως τις μέλισσες, σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας νέας περιόδου.

Σε αυτή τη διαφορετική και περίεργη ίσως αντιμετώπιση, μας οδηγούν δυο πολύ βασικοί παράγοντες. Ο ένας είναι η έναρξη των πρώιμων ανθοφοριών, όπως της αμυγδαλιάς για παράδειγμα, που λες και βιάζεται να φέρει την άνοιξη, ανθίζει μέσα στο καταχείμωνο, ρισκάροντας πολλές φορές να χάσει τα άνθη της, αν ο καιρός αγριέψει. 

Κάποιες κακές γλώσσες λένε ότι, η αμυγδαλιά δεν το κάνει αυτό από καπρίτσιο, αλλά από την ανάγκη να ανθίσει σε μια εποχή που δεν υπάρχουν πολλές άλλες ανθοφορίες, αφού στην αντίθετη περίπτωση δεν θα άντεχε στο ανταγωνισμό. Βλέπετε τα άνθη της, ούτε άρωμα έχουν, ούτε εντυπωσιακό χρώμα έχουν, όπως συμβαίνει συνήθως με τα άνθη των άλλων φυτών. Έτσι αν άνθιζε αργότερα μαζί με  πολλά άλλα φυτά, εμείς οι μέλισσες μπορεί να μην τη προτιμούσαμε.

Ο άλλος παράγοντας  που μας κάνει να νοιώθουμε ότι ξεκινά μια νέα περίοδος, είναι το σταδιακό μεγάλωμα της μέρας, που μέχρι το θερινό ηλιοστάσιο στις είκοσι μια Ιουνίου, όπου εμφανίζεται και η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου,  κερδίζει σχεδόν τρία ολόκληρα λεπτά το εικοσιτετράωρο, σε σχέση με τη νύχτα. 

Από τα μέσα του Γενάρη λοιπόν και μετά, οι μέλισσες άρχισαν να βγαίνουν δειλά-δειλά από τη κυψέλη, άλλες για να αφοδεύσουν, και άλλες για να συλλέξουν γύρη και νέκταρ από τις αμυγδαλιές, που υπήρχαν σκόρπια εδώ και εκεί στη περιοχή μας. Ο πληθυσμός μας είχε πια πέσει αισθητά, λόγω του θανάτου των ηλικιωμένων μελισσών, και δεν θα πρέπει να ξεπερνούσε  τα δέκα με δώδεκα χιλιάδες άτομα. Τα αποθέματα τροφής ήταν ακόμα αρκετά και δεν μας ενέπνεαν καμιά ανησυχία. 

Εγώ από τη μεριά μου, που όλο αυτό το διάστημα γεννούσα κάτι λιγότερο από εκατό αυγά τη μέρα, άρχισα να παίρνω τα πάνω μου, και να βελτιώνω σιγά-σιγά την απόδοσή μου. Όσο δε έβλεπα τις συλλέκτριες να κουβαλάνε γύρη, τόσο ανέβαζα σταδιακά τις επιδόσεις μου.>> 

(Απόσπασμα από το βιβλίο: Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας)

Όπως ήδη αναφέραμε, οι χειρισμοί που έχουμε να κάνουμε εμείς οι μελισσοκόμοι αυτό το μήνα δεν είναι πολλοί – τουλάχιστον σε ότι αφορά τις μέλισσες – μα είναι καθοριστικής σημασίας.

Ο πρώτος και βασικός χειρισμός αυτού του μήνα, που συμπίπτει να είναι και ο πρώτος του έτους, έχει να κάνει με τον έλεγχο αποθεμάτων τροφής μέσα στις κυψέλες. 

Εκμεταλλευόμενοι τις Αλκυονίδες μέρες, επιλέγουμε κάποια απ αυτές που η θερμοκρασία του περιβάλλοντος να είναι τουλάχιστον 15^ο C, και κάνουμε μια πολύ γρήγορη επιθεώρηση ελέγχου αποθεμάτων στα μελίσσια μας. Η επιθεώρηση γίνεται στα ακριανά πλαίσια του μελισσιού και σε καμιά περίπτωση δεν διατάσουμε την μελισσόσφαιρα. 

Αν κρίνουμε πως υπάρχει δυσαρμονία, μεταξύ πραγματικού πληθυσμού και πλαισίων, τότε αφαιρούμε κάποια από αυτά και σφίγγουμε ακόμα περισσότερο το μελίσσι, μετακινώντας τα κάθετα μονωτικά διαφράγματα που πρέπει να έχουμε βάλει από τους προηγούμενους μήνες, όπως έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μας.

 Πρέπει όμως να προσέξουμε, γιατί αν έχουν προηγηθεί πολλά κρύα, όπως έγινε φέτος, μπορεί η μελισσόσφαιρα να έχει συρρικνωθεί πάρα πολύ και ενώ να δίνει την εντύπωση πως περιλαμβάνει λίγες μέλισσες, στην πραγματικότητα ο πληθυσμός τους να είναι πολύ μεγαλύτερος, κάτι που θα φανεί μόλις ανέβει και σταθεροποιηθεί κάπως η εξωτερική θερμοκρασία. 

Η σύντομή αυτή επιθεώρηση θα μας επιβεβαιώσει και την ανάγκη να τροφοδοτήσουμε τα μελίσσια μας με κάποια στερεή τροφή – ποτέ σιρόπια αυτή την εποχή – που όπως έχουμε γράψει πολλές φορές, θα πρέπει να τοποθετηθεί πάνω στα πλαίσια , ακριβώς πάνω από τη γονοφωλιά. Αυτό είναι κάτι που το λέμε και το γράφουμε συνεχώς γιατί είναι πολύ μεγάλης σημασίας. 

Μάλιστα, θα συνιστούσαμε ακόμα στους συνετούς και γενναιόδωρους συναδέλφους μελισσοκόμους που αφήνουν μέλια στα σμήνη τους το φθινόπωρο, να φροντίζουν να υπάρχει μια δίκιλη συσκευασία κάποιας στερεής τροφής εμπιστοσύνη τους, γιατί αυτό έχει πολλές ευεργετικές ιδιότητες τις οποίες και παραθέτουμε αμέσως: 

Πρώτον, οι μέλισσες έχουν τροφή πάνω από το κεφάλι τους. Έτσι δεν χρειάζεται να κάνουν ταξίδι ολόκληρο μέσα στην παγωνιά, μέχρι τα ακριανά πλαίσια που υπάρχει μέλι. Έχει παρατηρηθεί πολλές φορές, μελίσσια να χάνονται από λιμοκτονία, αν και υπήρχαν τροφές μέσα στην κυψέλη, αλλά οι τροφές αυτές ήταν μακριά τους – στα ακριανά πλαίσια. 

Δεύτερον, η σακούλα της τροφής, αποτελεί μια πρώτης τάξεως θερμομονωτική ασπίδα προστασίας πάνω από τη μελισσόσφαιρα και προσομοιάζει τις συνθήκες της κυψέλης με αυτές που υπάρχουν στις φωλιές που δημιουργούν οι ίδιες οι μέλισσες, όταν βρίσκονται ελεύθερες στη φύση – πάνω σε αυτό αναφερθήκαμε και στο χθεσινό μας άρθρο. 

Τρίτον, η σακούλα της τροφής, καθώς αδειάζει σταδιακά από το περιεχόμενό της, δέχεται όλη την «εκπνοή» της μελισσόσφαιρας που βρίσκεται από κάτω της και μαζί με αυτή και την υγρασία που αποβάλλεται. Η υγρασία αυτή προσκολλάται στα εσωτερικά τοιχώματα της σακούλας και δεν κυλάει προς τα κάτω. Λειτουργεί δηλαδή σαν ένα είδος αφύγρανσης – κάτι που είναι πολύ θετικό για τα μελίσσια μας!

Να αναφέρουμε ακόμα, πως η σύντομη αυτή πρώτη επιθεώρηση του έτους, θα μας δώσει την ευκαιρία να επισημάνουμε και τα εξαιρετικά αδύνατα μελίσσια που, κατά την εκτίμησή μας, ο πληθυσμός τους δεν θα τους επιτρέψει να προχωρήσουν πάρα πέρα...  Τα μελίσσια αυτά θα πρέπει, με την πρώτη ευκαιρία, να τα συνενώσουμε με άλλα πιο δυνατά.

Κατά τα άλλα θα πρέπει να συνεχιστούν οι εργασίες στην αποθήκη-εργαστήριο του μελισσοκομείου μας, όπως απολύμανση κυψελών και εξοπλισμού, βαφές κυψελών, μικροεπιδιορθώσεις και μικροκατασκευές.

Με το ξεκίνημα του καινούργιου χρόνου θα πρέπει να κάνουμε ένα φρεσκάρισμα του φετινού μας πλάνου και να πάρουμε χαρτί και μολύβι και να ξαναγράψουμε τα ποια, τα πως και τα πότε της μελισσοκομίας.

Ποια ανθοφορία θα εκμεταλλευτούμε πρώτα – ανθοφορία στόχος, πως θα προετοιμαστούμε εμείς και τα μελίσσια μας για αυτό, και τέλος πότε θα τα μετακινήσουμε στην συγκεκριμένη ανθοφορία.

Θα ήταν παράληψη να μην αναφέρουμε πως και αυτός ο μήνας προσφέρεται για διάβασμα, παρακολούθηση σεμιναρίων και γενική μελισσοκομική επιμόρφωση.

Κλείνοντας, να πούμε πως εκτός από τις αμυγδαλιές, που με τόσο γλαφυρό τρόπο μας διηγήθηκε η βασίλισσα  πιο πάνω, αυτό το μήνα εφόδια στα μελίσσια δίνουν και η μουσμουλιά, η φουντουκιά, το δενδρολίβανο και το ταπεινό, μα εξαιρετικά χρήσιμο ξυνάκι ή οξαλίδα.

Επιμέλεια: Μανόλης Δερματης, ερευνητής μελισσοκόμος, συγγραφέας του βιβλίου "Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας"