Αρρενοτόκο μελίσσι : Πώς το αντιμετωπίζουμε - μπορούμε να το σώσουμε?

ΝΕΑ ΑΝΑΡΤΗΣΗ

Σήμερα συνάδελφοι θα μιλήσουμε για την αρρενοτοκία των μελισσιών μας!!!

 Αποφασίσαμε να σας παρουσιάσουμε τους δικούς μας τρόπους καταστολής του φαινομένου , όπως μας τους δίδαξαν οι ''παππούδες'' μας  , με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο!!! Αρχικά όμως , ας μάθουμε κάποια πολύ βασικά πράγματα...

Αναφερόμαστε, φυσικά, στις εργάτριες μέλισσες που «κάνοντας την ανάγκη φιλότιμο», που λέει και ο λαός, προσπαθούν να διασώσουν το μελίσσι τους, όταν έχουν την ατυχία να χάσουν την μάνα τους…

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με την σειρά, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε αυτό το εξαιρετικά περίεργο, αλλά όχι και τόσο σπάνιο, φαινόμενο της κοινωνίας των μελισσών.

Όπως γνωρίζουμε, μέσα στο μελίσσι, τον ρόλο της μάνας τον παίζει, αποκλειστικά και μόνο, ένα θηλυκό άτομο που το ονομάζουμε και βασίλισσα. 

Η βασίλισσα έχει αποκτήσει αυτό το προνόμιο όχι λόγω κάποιας κληρονομικής υπεροχής που έχει έναντι των εργατριών, αλλά γιατί όταν της έλαχε ο κλήρος να γίνει η αποκλειστική μάνα της κυψέλης, από όταν ήταν σχεδόν νεογέννητη ακόμα,  ταΐστηκε μόνο με βασιλικό πολτό. 

Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να διαφοροποιηθεί εντελώς από τα άλλα θηλυκά άτομα της κυψέλης, τόσο στις διαστάσεις όσο και στα χαρακτηριστικά της. Ένα από αυτά είναι η πλήρης ανάπτυξη των ωοθηκών της και η απόκτηση σπερματοθήκης, όπου αποθηκεύει τα σπερματοζωάρια των κηφήνων με τους οποίους θα συνευρεθεί όταν θα κάνει το παρθενικό της ταξίδι. 

Όταν λοιπόν, γονιμοποιηθεί, ξεκινάει τις γέννες της  και «έχει και την πίτα και το μαχαίρι», όπως λέει και πάλι ο λαός!

Έχει, δηλαδή, και τα ωάρια, και τα σπερματοζωάρια που χρειάζονται για να γονιμοποιηθούν τα πρώτα. Από μια τέτοια ένωση προκύπτει ένα αυγό γονιμοποιημένο που βγάζει θηλυκό άτομο, που τις περισσότερες φορές γίνεται εργάτρια και πολύ πιο σπάνια μια άλλη βασίλισσα - αν οι συνθήκες το επιβάλουν. 

Στην περίπτωση όμως που η μάνα-βασίλισσα εναποθέσει μέσα σε ένα κελί αγονιμοποίητο ωάριο, τότε γεννιέται ένας κηφήνας. Το πως γίνεται αυτό, γιατί γίνεται  και γιατί η εξελικτική νοημοσύνη της μέλισσας αποφάσισε να γίνεται έτσι, είναι κάτι που για να αναλυθεί θα χρειαζόταν πολύς χώρος, και άρα ξεφεύγει από τα πλαίσια αυτού του άρθρου.

Η μάνα-βασίλισσα, λοιπόν, γεννάει συνήθως γονιμοποιημένα ωάρια που βγάζουν εργάτριες και την άνοιξη μόνο γεννάει και έναν σχετικά περιορισμένο αριθμό αγονιμοποίητων ωαρίων, που βγάζουν κηφήνες.

 Με το τρόπο αυτό, υπάρχει μια αρμονία και ισορροπία στην κατανομή του πληθυσμού της κυψέλης. Οι εργάτριες, από την πλευρά τους, κάνουν τα πάντα μέσα στην κυψέλη, εκτός από το να γεννάνε. Αυτό δεν το κάνουν γιατί δεν είναι ολοκληρωμένα θηλυκά άτομα, αφού και οι ωοθήκες τους είναι ατροφικές, και επειδή δεν έχουν πάει ποτέ με κηφήνες για να γονιμοποιηθούν. 

Τι είναι όμως εκείνο που κάνει τις ωοθήκες τους να υπολειτουργούν και να μην μπορούν να φτιάξουν ωά ? Οι φερομόνες της μάνας και οι φερομόνες του γόνου, αυτές οι δυο διαφορετικές «οσμές» κρατάνε σε καταστολή την λειτουργία των ωοθηκών της εργάτριας μέλισσας. 

Όταν όμως δεν υπάρχει γόνος και εξαφανιστεί και η μάνα… τότε τι γίνεται? Τότε όλα ανατρέπονται, και συμβαίνει αυτό που αναφέρουμε στην αρχή! Κάποιες εργάτριες, στην προσπάθειά τους να σώσουν το μελίσσι, αρχίζουν να γεννοβολάνε αυγά, μόνο που αυτά είναι αγονημοποιητα και έτσι προκύπτουν μόνο κηφήνες…Αυτό είναι το φαινόμενο της ωοτοκίας, που προσπαθήσαμε να περιγράψουμε όσο πιο απλά και σύντομα μπορούσαμε!

Τι σημαίνει όμως αυτή η κατάσταση για εμάς τους μελισσοκόμους, και υπάρχει άραγε τρόπος να την ανατρέψουμε? 

Οι περισσότεροι συνάδελφοί μας, πιστεύουν ότι είναι χάσιμο χρόνου η προσπάθεια διάσωσης ενός αρενοτόκου μελισσιού, που τις περισσότερες φορές έχει και μικρό πληθυσμό. Έτσι εκείνο που συστήνουν είναι να διαλύσουμε ένα τέτοιο μελίσσι, να διασκορπίσουμε τις μέλισσες σε μια άκρη του μελισσοκομείου μας, και να διαμοιράσουμε τα πλαίσια με τον κηφηνογόνο σε άλλες δυνατές κυψέλες.

Μια άλλη λύση που προτείνουν, είναι να μοιράσουμε τα πλαίσια ενός τέτοιου μελισσιού μαζί με τις μέλισσες που υπάρχουν πάνω τους, σε άλλα κανονικά, δυνατά μελίσσια, όπου φυσικά οι αρενοτόκες μέλισσες θα εξαφανιστούν. 

Αν όμως το αρενοτόκο μελίσσι έχει μεγάλο πληθυσμό, μήπως αξίζει τον κόπο να του δώσουμε μια ευκαιρία διάσωσης. Ανεξάρτητα αν συμφωνούμε ή όχι με αυτή την ταχτική, θα σας περιγράψουμε δυο χειρισμούς που εκτελούσαν κάποιοι παλιοί μελισσοκόμοι, όταν αντιμετώπιζαν μια τέτοια κατάσταση.

Σύμφωνα με την πρώτη μέθοδο, ανοίγουμε την αρενοτόκο κυψέλη και αντί για καπάκι της βάζουμε μια σήτα μεταφοράς, και την αφήνουμε για πολλές ώρες έτσι. Παράλληλα παίρνουμε μια βασίλισσα από μια παραφυάδα, μαζί με το πλαίσιο, τις μέλισσες και τον γόνο που έχει και την απομονώνουμε, για πολλές ώρες και αυτή, σε μια κενή κυψέλη. Σκοπός όλων αυτών είναι να χαθεί η μυρωδιά και του ενός και του άλλου μέρους και έτσι όταν θα κάνουμε τη συνένωση, οι αρενοτόκες μέλισσες θα μπορούν να αποδεχτούν την βασίλισσα και να επανέλθουν σε κανονική λειτουργία. Στην αντίθετη περίπτωση, θα απομονωθούν από τις άλλες και θα εξαφανιστούν.

Η άλλη μέθοδος, συνιστά να ανταλλάξουμε τα πλαίσια του προβληματικού μελισσιού με άλλα πλαίσια δυνατών, υγιών μελισσιών, μαζί με τις μέλισσες και τους γόνους που έχουν πάνω τους. Με το τρόπο  αυτό όλες οι μέλισσες της προβληματικής κυψέλης θα αντικατασταθούν με άλλες κανονικές και παράλληλα το μελίσσι αυτό θα αποκτήσει και γόνο για να προχωρήσει στην δημιουργία νέας μάνας, και στην ανασυγκρότηση του. 

Σχετικά τώρα με τις αρενοτόκες εργάτριες και τον κηφηνογόνο που θα μοιραστούν σε διάφορες κυψέλες, οι μεν πρώτες ή θα επανέλθουν στα κανονικά τους καθήκοντα ή θα εξαφανιστούν, ο δε γόνος των κηφήνων θα απορροφηθεί από το μελίσσι αυτό, η θα θανατωθεί, αν η εποχή είναι προχωρημένη!

Λίγα πράγματα ακόμα που πρέπει να γνωρίζουμε σχετικά με αυτό το θέμα: Οι αρενοτόκες εργάτριες εναποθέτουν περισσότερα από ένα αυγά μέσα σε κάθε κελί και μάλιστα με όχι φυσιολογικό τρόπο. Από αυτή την λεπτομέρεια, σε συνδυασμό με την ύπαρξη πολλών κηφηνοκελιών μπορούμε να αντιληφθούμε πότε ένα μελίσσι είναι αρενοτόκο.

Πολλές φορές, είναι τέτοια η φούρια των αρενοτόκων εργατριών να σώσουν το μελίσσι τους, που δεν αρκούνται μόνο στο να γεννάνε – αποκλειστικά κηφήνες δυστυχώς – μα επί πλέον να δημιουργούν και βασιλικά κελιά, μέσα στα οποία όμως υπάρχουν κηφήνες…

Οι κηφήνες που προκύπτουν από ωοτόκες εργάτριες, δεν υστερούν σε τίποτα, σε σχέση με αυτούς που γενούν οι βασίλισσες.

Κλείνοντας αυτό το άρθρο, θα σας δώσουμε μια ακόμα «ακαδημαϊκή», μα άκρως ενδιαφέρουσα πληροφορίας! 

Υπάρχουν περιπτώσεις, εξαιρετικά σπάνιες αλλά υπάρχουν, που μια εργάτρια μέλισσα μπορεί να γεννήσει ένα αγονιμοποίητο αυγό, από το οποίο να προκύψει  θηλυκό άτομο μέλισσας!!!

Αν λοιπόν, κάποτε  σας προκύψει ένα αρενοτόκο μελίσσι, σε προχωρημένη φάση, και αυτό καταφέρει να φτιάξει δική του βασίλισσα, τότε θεωρήστε τον εαυτό σας πολύ, μα πολύ τυχερό!

Επιμέλεια: Μανόλης Δερματης, ερευνητής μελισσοκόμος, συγγραφέας του βιβλίου "Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας"

Ορεινή Μέλισσα