Ο πόλεμος ενάντια στα βαρρόα

Της Κατερίνας Καρατήσου
(Μελισσοκομικό Βήμα της ΟΜΣΕ, τεύχος 61,
Μαρτίου – Απριλίου, σελ. 40-43

Φάρμακα που μπορούν να δώσουν ικανοποιητικό έλεγχο χωρίς προβλήματα στο μελίσσι και χωρίς κατάλοιπα, που θα υποβαθμίσουν τα προϊόντα μας, είναι:

α) Φορμικό οξύ,

β) Θυμόλη και

γ) ο Λυκίσκος.

Αυτά είναι τα αποτελεσματικότερα, ευκολότερα στη χρήση και με τις λιγότερες παρανέργειες.

Αν εφαρμοστεί οξαλικό σε ξέγόνιαστο μελίσσι το Χειμώνα και μια κηφηνοπαγίδα την εποχή της μέγιστης εκτροφής του γόνου, είναι αρκετά για να μην έχουμε προβλήματα από βαρρόα, όταν είναι εποχή που πρέπει να σκεφτόμαστε την παραγωγή μόνο. Αν όμως τα πράγματα δεν έρχονται όπως προγραμματίζαμε τότε τι κάνουμε;


Φορμικό ή μυρμηγκικό οξύ (ΜΒ, τεύχος 61, σελ. 40)

Οι Γερμανοί μελισσοκόμοι και η Μπάγιερ το χρησιμοποιούν πολλά χρόνια και θεωρούν ότι είναι το καλύτερο και το λένε Μάιτ Εγουέϊ Κουίκ Στοπ ή ΜΑΚΣ (τα αρχικά), σίγουρα σκοτώνει τα βαρρόα, αλλά πως το κάνει;

Μέχρι στιγμής το αφήνουν να εξατμιστεί στην κυψέλη μέσα σε διάφορα απορροφητικά μέσα και δουλεύει, φθάνοντας και στο σφραγισμένο γόνο, επειδή έχει λεπτό μόριο και εισχωρεί στους πόρους του γόνου, χωρίς να παρουσιάζεται πρόβλημα στα γονιασμένα μελίσσια, όλη τη χρονιά μέχρι τον Χειμώνα.

Όμως η αρθρογράφος, δεν το συστήνει. Και μπαίνει το ερώτημα: αφού είναι τόσο καλό, γιατί δεν γενικεύτηκε η χρήση του;

Συμπλήρωση προσωπικής εμπειρίας (από την ιστοσελίδα) ότι προ 25ετίας, που συνδέθηκα με τη μελισσοκομία, κυκλοφορούσε το μαλάθειο στο καπνιστήρι και ντουμάνι στο μελίσσι, για να πέσουν τα βαρρόα, τότε τα λέγαμε τσιμπούρια.

Όμως όταν συνάντησα ένα μελισσοκόμο που είχε κάτι σαν πετσέτες υγρές σε συσκευασμένες πλαστικές σακούλες σε σχήμα πλάκέ και ήταν μυρμηγκικό οξύ γερμανικής προέλευσης, επισκέφθηκα γνωστό στέλεχος στην Υπηρεσία μελισσοκομίας, τότε επί της οδού Δεκελείας, στην Ν. Φιλ/φεια, και μου είπε: «ξέχασέ το δεν κάνει». Οπότε επιμείναμε στο μαλάθειο. Ήταν η εποχή Σαντά στη Σχολή μελισσοκομίας, έναντι του ΚΑΤ στην Κηφισιά. Το συνοδεύουν λοιπόν σοβαρά μειονεκτήματα και πολλά, που μόνο «κοντολογίς» μπορούμε να τα παραθέσουμε.
Μεγάλη διαβρωτική και αποπνιχτική ιδιότητα ατμών, επικίνδυνο αν ξεφύγει η ποσότητα ή αν ανέβει η θερμοκρασία, επικίνδυνο για το μελίσσι, το γόνο και τους μελισσοκόμους.
Κάτω από 12 βαθμούς κελσίου δεν κάνει δράση και πάνω από 26 βαθμούς, αρχίζουν τα δυσάρεστα συμπτώματα.
Στους 30 βαθμούς το μελίσσι αφήνει την κυψέλη.
Δεν συνιστάται για αδύνατα μελίσσια.
Ισχυρότατο οξύ (όσο το βιτριόλι και το ακουαφόρτε).
Πριν τη χρήση πρέπει να αραιωθεί σαν διάλυμα 85% που κυκλοφορεί στην αγορά, να γίνει 65%, που είναι επικίνδυνο για ατυχήματα. Όταν δεχτεί νερό αρχίζει βρασμό και πιτσίλισμα, κίνδυνος για σοβαρά εγκαύματα.
Αν χρησιμοποιηθεί μάσκα για αέρια διεισδύει η διαβρωτική μπόχα του.
Βλάπτει την υγεία και τη γονιμότητα των κηφήνων.
Οξειδώνει κάθε μεταλλικό στην κυψέλη.
Θέλει και 6 επαναλήψεις = εργατικά και πετρέλαια και πήγαινε-έλα.

Όχι λοιπόν πειραματισμούς. Υπάρχει εξατμιστής. Νασνχάϊντερ ή το ΜΑΚΣ, αλλά πρέπει να υπάρχει άδειος όροφος στο μελίσσι (πρόβλημα), το κόστος του είναι 6,25 ευρώ + ΦΠΑ.

ΜΑΚΣ (mite away quick strips), (ΜΒ, τεύχος 61, σελ. 41)

Αναφέρεται στο τεύχος 46 του μελισσοκομικού βήματος, στη στήλη «Η μελισσοκομία, στον κόσμο».

Είναι φιλικό στον χρήστη, χρειάζονται γάντια, μυρωδιά ξυδιού ανεκτή, δεν δημιουργούν προβλήματα στο χρήστη, ούτε στο μελίσσι και το αποτέλεσμα εξαίρετο.

Θανατώνει τα αρσενικά βαρρόα, αυτά που ζουν στα σφραγισμένα κελιά και κάμποσα θηλυκά.

Φέρνει έλλειψη αρσενικών που κάνει τη μεγάλη διαφορά. Είναι κολλώδης ταινία και τοποθετείται κοντά στο γόνο. Οι μέλισσες κάνουν αερισμό και αυτό οδηγεί τη μυρωδιά κάτω από τα σφραγίσματα, για να σκοτώσει τα αρσενικά και όχι μόνο ,βαρρόα.

Η δράση της ταινίας είναι 3ήμερη. Η χρήση να γίνεται με θερμοκρασία από 12 – 26 βαθμούς κελσίου, ο κουβάς των 72 ταινιών φθάνει για 36 μελίσσια δεκάρια.

Το κόστος του κουβά (για 31 δεκάρια μελίσσια) είναι 130,4 ευρώ στην Αμερική. Δεν ακούστηκε ότι μέσα στο 2012 πήρε έγκριση, οπότε άγνωστη η τιμή. Δεν είναι φθηνό αλλά προσφέρει και αξίζει το κάποιο έξοδο.

Άλλωστε μιλήσαμε για την εκτός χειμώνα και με γόνο καταπολέμηση και γίνεται όταν υπάρχει σταθερό σοβαρό πρόβλημα, οπότε δεν παζαρεύεται.

Αλλά, στην Ελλάδα το σκεύασμα αυτό δεν έχει την έγκριση του ΕΟΦ και δεν έχει γίνει πειραματισμός για χρήση του στις ελληνικές συνθήκες θερμοκρασιών και μελιτοφοριών (ΜΒ, τεύχος 46, σελ. 46) και γι’ αυτό δεν το συζητάμε άλλο, απλά προϊδεάζουμε για μελλοντικά ενδεχόμενα.

Θυμόλη (ΜΒ, τεύχος 61, σελ. 41)

Είναι το φαινολικό μονοτερπένιο, που περιέχεται στο αιθέριο έλαιο του θυμαριού και πωλείται σαν λευκή κρυσταλλική σκόνη, σχετικά ασφαλής για χειρισμό, αλλά σε καλό αερισμό και προφύλαξη με γάντια και γυαλιά.

Μυρίζει έντονη ριγανίλα και αν χρησιμοποιηθεί κατά τη μελιττοέκριση το μέλι θα «βρωμάει» ριγανίλα. Η χρήση της με ποσότητα 8-12 γραμμάρια θυμόλης, δηλαδή 2 κοφτά κουταλάκια του γλυκού, μοιρασμένη σε 2 πλαστικά καπάκια βάζων, διαγώνια στους κηρηθροφορείς και κοντά στο γόνο. Επαναλαμβάνεται 2-3 φορές ,ανά εβδομάδα.

Αλλά η εξάτμισή της εξαρτάται από τη θερμοκρασία: Σε θερμοκρασία περιβάλλοντος πάνω από 28 βαθμούς, μπορεί να σκοτώσει μέλισσες και γόνο, αφού η θανατηφόρα συγκέντρωση της θυμόλης στις μέλισσες είναι μόνο 2-4 φορές αυτής που σκοτώνει τα ακάρεα.

Σε θερμοκρασία 15 βαθμούς η εξάτμιση δεν είναι αρκετή να σκοτώσει τα βαρρόα. Επομένως η χρήση της κάνει μείωση μόνο των παρασίτων και όχι καταπολέμηση, δηλαδή παράταση χρόνου.

Είναι και αντισηπτικό με δράση κατά της τραχειακής ακαρίωσης και της ασκοσφαίρωσης (γύψινου γόνου).

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν 2 εγκεκριμένα σκευάσματα της θυμόλης και αυτά είναι:

Το Απιγκάρντ (APIGUARD)

Περιέχει 25% θυμόλη (ΜΒ, τεύχος 61, σελ. 41). Κουτί των 10 δισκίων των 50 mg, ο καθένας, είναι ζελέ των 10 δισκίων. 1 δίσκιο ανά κυψέλη, επανάληψη μετά 14 μέρες, πριν τη θεραπεία αφαιρούνται οι μελιττοθάλαμοι. Προσοχή στις θερμοκρασίες περιβάλλοντος, γιατί σε 20 βαθμούς μπορεί να είναι ερεθιστικό για τις μέλισσες και κάτω από 10 βαθμούς δεν είναι δραστικό.

Η αύξηση της δοσολογίας μπορεί να φέρει διαταραχή στη συμπεριφορά του μελισσιού ή και θανάτους. Το δισκάκι τοποθετείται στον πάτο της γονοφωλιάς και όχι πάνω στους κηρηθροφορείς δίπλα στις θυρίδες εξαερισμού. Τιμή πάνω από 40 ευρώ στην Ελλάδα, αν το βρούμε, γιατί δεν κυκλοφόρησε ποτέ η πολύ φθηνότερη συσκευασία του με τη σέσουλα και τα δισκία πολλών χρήσεων.

Θυμοβάρ (THYMOVAR) (MB, τεύχος 61, sel. 42)

Είναι ταινίες κυτταρίνης, που κάθε μια περιέχει 15 γρ. θυμόλη. Η συσκευασία με 10 ταινίες, που καλύπτουν 10 μονόροφες κυψέλες (για 5 αν κάνουμε επανάληψη).

Πρόκειται για 1(μία) ταινία ανά όροφο στους κηρηθροφορείς, για 3-4 βδομάδες. Προτείνονται 2 επεμβάσεις: η μία αμέσως μετά την άλλη. Σε θερμοκρασία 20-25 βαθμούς, τα καλύτερα αποτελέσματα. Δεν χρησιμοποιείται με θερμοκρασία πάνω από 30 βαθμούς.

Προτείνεται επίσης συνδυασμός: Χρήση οξαλικού οξέος (της εταιρίας), την περίοδο του χειμώνα που δεν εκτρέφεται γόνος και θυμοβάρ στο τέλος του καλοκαιριού. Τιμή 25-28 ευρώ η συσκευασία.

Απιλάϊφ Βαρ (APILIF VAR)

Ιταλικό προϊόν, που κυκλοφορεί πάνω από 15 χρόνια. Περιέχει 74% θυμόλη και 16% ευκαλυπτόλη και από 3,7% μενθόλη και καμφορά. Κάθε φάκελος περιέχει 2 γκοφρέτες από μαλακό βερμικουλίτη που πάνω του υπάρχουν οι δραστικές ουσίες. Η μυρωδιά φέρνει δάκρια στα μάτια. Ο χειρισμός τους απαιτεί γάντια. Κάθε γκοφρέτα σπάει στα 4 (γιατί δεν τα έχει σε κομμάτια η εταιρία, άξιο απορίας).

Αυτό τοποθετείται πάνω στους κηρηθροφορείς, κοντά στο γόνο. Επανάληψη μια-δυο φορές ,ανά 4ήμερο. Όμως πολύ μακριά από τη μελιττοφορία. Προσοχή στις μυρωδιές τους, δεν τις αντέχουν όλοι. Δεν έχει έγκριση στην Ελλάδα. Κόστος: το κάθε σακουλάκι 3,48 ευρώ. Αρκεί για 10άρι μελίσσι, με μια επανάληψη.

Γενικά για τη θυμόλη:

Σε οποιαδήποτε μορφή δεν βλέπουμε άμεσα μεγάλη πτώση ακάρεων. Απαιτούνται 1-2 επαναλήψεις. Εκνευρίζει τις μέλισσες, μπορεί να ανακόψει τη γέννα ή να προκαλέσει αντικατάσταση βασίλισσας. Να μην χρησιμοποιείται την εποχή που από καλοκαιρινές μέλισσες, μεταβαίνουμε σε μέλισσες για ξεχειμώνιασμα. Όχι σε αδύναμα μελίσσια.

Ανάλογα με τη θερμοκρασία επιλέγουμε αν τη βάλουμε στο πάτο, αντί πάνω στους κηρηθροφορείς: Μπορούμε να βάλουμε τη μισή ποσότητα και να κάνουμε χρήση το μισό χρόνο.

Χόπγκαρντ (HOPGUARD) (ΜΒ 61, σελ. 43)

Είναι δοκιμασμένο και είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό κατά του βαρρόα.

Προέρχεται από συστατικά του λυκίσκου (της μπύρας). Δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στη φυσιολογία της μέλισσας, ούτε στην υγεία της και του μελισσοκόμου, ή στην παραγωγικότητα, ή τη γονιμότητα των κηφήνων.

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου, Χειμώνα – Καλοκαίρι, όχι όμως σε ακραίες θερμοκρασίες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη μελιττοσυλλογή, γιατί δεν δημιουργείται πρόβλημα καταλοίπων, όπως π.χ. που χάνουμε το παιχνίδι (αλλά στη μελιττοσυλλογή δεν ρίχνουμε ούτε αγιασμό), είναι της εταιρίας Beta – Tec, θυγατρική της Bath Haas Groop, από τα τέλη του 16ου αιώνα, που ασχολείται με το λυκίσκο.

Δραστικό συστατικό θεωρείται ότι είναι τα Βήτα Οξέα του λυκίσκου και το άρωμά του. Αυτά καταπολεμούν και τα παθογόνα της Αμερικανικής Σηψιγονίας, την ασκοσφαίρωσης και το μικρό σκαθάρι το Aethina tumida και τον κηρόσκορο. Στην Αμερική κυκλοφορεί με 23 ευρώ, οι 50 ταινίες.

Το κουτί περιέχει 50 ταινίες, από χαρτόνι εμποτισμένο σε σκούρο υγρό, που στάζει καθώς το χρησιμοποιούμε.

Θεραπευτική δράση: 2 ταινίες ανά 10 πλαίσια και είναι πιο αποτελεσματικά την Άνοιξη, πριν σφραγιστεί ο γόνος.

Το μεσοκαλόκαιρο πριν σφραγιστεί ο γόνος και όταν εκτρέφονται οι μέλισσες, που θα ξεχειμωνιάσουν.

Μπορεί όμως να επηρεάσουν την ωφέλιμη χλωρίδα του πεπτικού συστήματος της μέλισσας.

Δοκιμάστηκε στις ελληνικές συνθήκες με πολύ καλά αποτελέσματα στη χειμερινή και τη καλοκαιρινή δοκιμασία.Όμως δεν έχει κυκλοφορήσει στην Ελλάδα.

Οι σωστές πρακτικές στη μελισσοκομία είναι χρήσιμες.